Uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wierzycielowi osobistemu także wtedy, gdy jego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej czy rejestrze okrętowym. Jednakże jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych wierzytelności, to będą one umieszczone na liście wierzytelności z urzędu. Przepis art. 236 ust. 2 pr. up. stosuje się odpowiednio do wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską na rzeczach wchodzących w skład masy upadłości, wobec których upadły nie jest dłużnikiem osobistym, a wierzyciel chce w postępowaniu upadłościowym dochodzić swoich roszczeń z przedmiotu zabezpieczenia (art. 236 ust. 3 pr. up.).

Jednak wierzytelności, za które upadły odpowiada jedynie rzeczowo, nie umieszcza się na liście wierzytelności z urzędu. Ich zgłoszenie jest konieczne, jeżeli osoba trzecia chce dochodzić w postępowaniu upadłościowym zaspokojenia swych praw z przedmiotu zabezpieczenia stanowiącego składnik masy upadłości. Przemawia za tym treść art. 236 ust. 3 pr. up., który uzależnia możliwość uczestnictwa w postępowaniu upadłościowym od woli uprawnionego („wierzyciel chce w postępowaniu upadłościowym dochodzić swych roszczeń z przedmiotu zabezpieczenia”).

Zgłoszenie tych praw jest zatem konieczne, jeżeli osoba trzecia chce dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym z przedmiotu zabezpieczenia. Zgłoszenie praw i ich uznanie na liście wierzytelności powoduje, że wierzyciel uczestniczy w podziale sumy uzyskanej ze zbycia przedmiotów obciążonych rzeczowo, a w przypadku zastawnika zastawu rejestrowego umożliwia uzyskanie zaspokojenia przez zbycie lub przejęcie przedmiotu zastawu na własność. Nie ma zaś prawa do udziału w podziale ogólnych funduszów masy upadłości. Jeżeli wierzyciel wyłącznie rzeczowy, czyli taki, wobec którego upadły nie odpowiada osobiście, nie zgłosi swych praw, jego uprawnienie do zaspokojenia się w postępowaniu upadłościowym nie może być realizowane.

Problemem często pojawiającym się w praktyce jest zagadnienie związane ze sposobem dochodzenia i zaspokojenia się wierzyciela, którego wierzytelność zabezpieczona jest przez powiernicze czynności prawne, np. przez umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie czy cesję wierzytelności na zabezpieczenie. W ustawie brak jest unormowania rozstrzygającego kwestię, czy w przypadku wierzytelności zabezpieczonej w drodze powierniczej czynności prawnej, tzn. przez przewłaszczenie na zabezpieczenie, cesję wierzytelności dla zabezpieczenia, czy też do ustanowienia indosu powierniczego potrzebne jest zgłoszenie zabezpieczonej wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

Zagadnienie to wywoływało na gruncie Prawa upadłościowego z 1934 r. wątpliwości, które były aktualne w odniesieniu do Prawa upadłościowego i naprawczego do dnia wejścia w życie nowelizacji z 6 marca 2009 r. (Dz. U. nr 53, poz. 434). Jednakże nowelizacją z 6 marca 2009 r. ustawodawca w art. 701 p.u.n. jednoznacznie stwierdził, że przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych i do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem.

Poczynione rozważania na temat zgłaszania i ustalania listy wierzytelności w zakresie dochodzenia praw z tytułu zastawu odnoszą się zatem odpowiednio do osób uprawnionych z tytułu czynności powierniczych. W zakresie zabezpieczeń rzeczowych syndyk powinien wyraźnie wskazać rodzaj zabezpieczenia, zakres, w jakim dane prawo zabezpiecza wierzytelność – kwotę wierzytelności, do jakiej jest zabezpieczona. W przypadku odmowy uznania istnienia zabezpieczenia wbrew żądaniu wierzyciela należy wyraźnie o tym rozstrzygnąć i uzasadnić odmowę.

 

dr Paweł Janda

________________________

Niniejsza publikacja to fragment artykułu „Rozpoznanie wierzytelności przez syndyka w postępowaniu upadłościowym – wybrane zagadnienia”, który ukazał się w numerze 20 [2/2020] czasopisma „Doradca Restrukturyzacyjny”.