Wierzytelności umieszczane z urzędu na liście wierzytelności
Zgłoszenie wierzytelności osobistej, co do zasady, jest warunkiem umieszczenia jej na liście wierzycieli. Wyjątki w tej materii statuuje art. 238 pr. up. Zgodnie z jego brzmieniem wierzyciele, którym przysługują należności ze stosunku pracy, umieszczani są na liście wierzytelności z urzędu.
Oznacza to, że mimo niezgłoszenia wspomnianych wierzytelności syndykowi podlegają one ujęciu na liście wierzytelności oraz biorą udział w dalszych czynnościach postępowania upadłościowego.
W odniesieniu do roszczeń pracowniczych na liście wierzytelności umieszcza się wierzytelności pieniężne wynikające ze stosunku pracy. Co oczywiste w drodze ustalenia listy wierzytelności syndyk nie rozstrzyga roszczeń o przywrócenie do pracy i żądania sprostowania lub wydania świadectwa pracy.
W odniesieniu do roszczenia o przywrócenie do pracy należy zgodzić się z poglądami judykatury i doktryny, że roszczenia takie z chwilą ogłoszenia upadłości nie zmieniają się automatycznie w roszczenia pieniężne. Jeżeli jednak sąd pracy w toku toczącego się procesu ustali, że przywrócenie do pracy pracownika jest niemożliwe lub niecelowe, może orzec o odszkodowaniu – art. 45 § 1 k.p.
Ogłoszenie upadłości pracodawcy wywołuje często powstanie okoliczności powodujących niemożliwość lub niecelowość przywrócenia pracownika do pracy. W takim przypadku sąd pracy powinien oddalić powództwo o przywrócenie do pracy i powstrzymać się od orzekania w zakresie odszkodowania. Odszkodowanie bowiem jako wierzytelność podlega ustaleniu w postępowaniu upadłościowym.
Rozważania te należy odnieść także do roszczeń związanych z uznaniem za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę. Zatem w zakresie ustalenia wierzytelności z tytułu odszkodowania rozstrzyga syndyk w drodze sporządzenia listy wierzytelności. Zgodnie z art. 238 pr. up. przepisy dotyczące pracowników stosuje się do roszczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot z masy upadłości świadczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wypłaconych pracownikom upadłego.
Jeżeli chodzi o roszczenia Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, to nie jest jasne, czy z tytułu wypłaconych świadczeń staje się on wierzycielem w stosunku do upadłego, czy do masy. Zagadnienie takie powstaje w przypadku zaspokojenia przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zarówno świadczeń pracowniczych powstałych przed ogłoszeniem upadłości, np. zaległych wynagrodzeń, jak i świadczeń powstałych po ogłoszeniu upadłości wskutek czynności syndyka, np. obowiązku wypłaty odszkodowania czy wynagrodzenia powstałego po ogłoszeniu upadłości, a związanego z wypowiedzeniem stosunku pracy.
Należy zwrócić uwagę, że Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest instytucją realizującą państwową gwarancję wypłaty należnych pracownikom świadczeń. Jego funkcjonowanie reguluje ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. W myśl powołanej ustawy w razie niewypłacalności pracodawcy, przez którą rozumie się zgodnie z art. 3 ust. 1 u.o.r.p. m.in. ogłoszenie jego upadłości, niezaspokojone roszczenia pracownicze określone w art. 12 ust. 2 u.o.r.p. podlegają uregulowaniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Z chwilą wypłaty świadczeń ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dochodzi do cessio legis, czyli do nabycia przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych spłaconych z jego środków wierzytelności pracowniczych. W konsekwencji roszczenia funduszu z tytułu dokonanych wypłat należności pracowniczych zaliczyć należy do wierzytelności upadłościowych, jeżeli wypłaty dotyczyły świadczeń pracowniczych powstałych przed ogłoszeniem upadłości. W takim przypadku jego roszczenia korzystają z takiej samej ochrony prawnej, jaką przepisy przewidują dla należności pracowniczych.
Na podstawie odrębnych przepisów podlegają umieszczeniu na liście wierzytelności z urzędu i są zaliczane do pierwszej kategorii zaspokojenia – art. 342 ust. 1 pkt 1 pr. up. Jeżeli zaś wypłaty świadczeń pracowniczych dokonane przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dotyczyły świadczeń pracowniczych powstałych po ogłoszeniu upadłości, to jako wierzytelności masy nie podlegają umieszczeniu na liście wierzytelności ani na podstawie zgłoszenia, ani z urzędu. W razie powstania sporu ich dochodzenie odbywa się w drodze wytoczenia powództwa przeciwko syndykowi.
dr Paweł Janda
________________________
Niniejsza publikacja to fragment artykułu „Rozpoznanie wierzytelności przez syndyka w postępowaniu upadłościowym – wybrane zagadnienia”, który ukazał się w numerze 20 [2/2020] czasopisma „Doradca Restrukturyzacyjny”.
